Wat te doen als één van de partijen mediation weigert?

Waarom weigeren mensen mediation?

Dit kan om tal van redenen. Als een werkgever mediation weigert kan dit om de kosten zijn. Dit is begrijpelijk: wie wil er nou geld uitgeven aan een conflict? Het is alleen niet logisch: een onopgelost conflict kost vele malen meer! De kosten voor een arbeidsmediation zijn gemiddeld slechts 2.200,-. Dit in tegenstelling tot de kosten van een slepend arbeidsconflict: een uit de hand gelopen arbeidsconflict kost een werkgever gemiddeld 27.000 euro. Maar goed, in een conflict is logica niet altijd leidend. Met mediation investeer je in de oplossing.

Werknemers weigeren mediation soms omdat ze zich te ziek voelen om aan mediation deel te nemen. Hiervoor kan de bedrijfsarts om advies gevraagd worden. Die kan inschatten of er medische redenen zijn om de mediation (nog) niet op te starten. Als er al een advies tot mediation van de bedrijfsarts ligt, heeft die al geoordeeld dat het kan.

Het kan ook onderdeel van het conflictgedrag zijn: wanneer ontwijkgedrag onderdeel van jouw conflictstijl is, zul je liever een mediation weigeren dan hem aangaan. Als je meer een vechter bent, zul je mediation weigeren wanneer het het voorstel van de ander is. Dan voelt het immers te veel als toegeven! Of, beter nog, als die ander mediation voorstelt, dan zal hij wel een zwakke positie hebben dus dan gaan we dat zeker niet doen! Conflictgedrag. Kost geld. En gezondheid.

Is mediation verplicht?

Het korte antwoord is “nee”. Je kunt niet gedwongen worden om in mediation te gaan. Vrijwilligheid is één van de beginselen van mediation. Dit is belangrijk, omdat de kans dat je tot oplossingen komt met iemand die écht niet wil, vrij klein is. Stel het je maar voor: jij wordt gedwongen met iemand in gesprek te gaan. Ga je dan luisteren? Ga je dan “samen” oplossingen zoeken? Da’s moeilijk. 

Maar er is ook een lang antwoord. Ten eerste het volgende: niemand gaat voor zijn lol in mediation. Iedereen ziet er wel een beetje tegenop. Dat is logisch, dat is ok. Wij hadden vorige week een mediation tussen een werkgever en een werknemer waar het al anderhalf jaar niet tussen liep. Zowel de werkgever als de werknemer waren er ziek van geworden. Je kunt je voorstellen dat zij niet uitzagen naar een confrontatie (in mediation) met de ander. Toch gingen ze vrijwillig in mediation omdat ze wél heel erg graag een oplossing voor de situatie wilden en inzagen dat ze elkaar daar voor nodig hadden. De route via de advocaten hadden ze al geprobeerd en die had hen beiden 15.000 euro gekost, zonder oplossingen. Dus, hadden ze er zin in? Nee. Wilden ze het? Ja!

Ten tweede kan het zo zijn dat er juridische gevolgen zijn verbonden aan het weigeren van mediation. Daarover hieronder meer.

Wat gebeurt er als je mediation weigert?

Stel, er is een conflict en één van beide partijen stelt mediation voor. Wanneer de ander dit weigert gebeurt er in principe niets. De één kan de ander niet dwingen, dus meer dan voorstellen kan niet. Echter, als het conflict vervolgens bij de rechter komt, kan die er wel wat van vinden. Rechters hebben het erg druk. En rechters dragen graag bij aan een beter functionerende maatschappij. Dus, wanneer zij in een zakelijk geschil moeten bepalen of er 50.000 of 80.000 euro moet worden betaald, zijn zij niet blij. Vaak is een situatie meerdere kanten op uit te leggen en dan weet de rechter dat, wat hij ook zegt, er mensen niet tevreden gaan zijn en daarnaast de relatie kapot is. De rechter ziet dan ook liever dat partijen het zelf oplossen. En wanneer één van de twee dit al heeft voorgesteld (via mediation) en de ander heeft dat geweigerd, dan kan het zijn dat de rechter dat die ander aanrekent.

Dus, spreek goed de juridische risico’s en gevolgen door voordat je mediation weigert.

Maar als de bedrijfsarts het adviseert, is mediation dan wel verplicht?

Dat is inderdaad een ingewikkelde situatie. De bedrijfsarts beoordeelt of een werknemer kan werken, of niet. Hierbij kijkt de bedrijfsarts naar de medische situatie en ook naar de sociale omstandigheden. En dus kan het zijn dat een bedrijfsarts zegt: “werknemer is op dit moment niet in staat om te werken, adequate behandeling wordt gevolgd. Daarnaast zijn er sociale spanningen en adviseer ik werkgever en werknemer om in mediation te gaan.”. De bedrijfsarts doet dit in het belang van het herstel van de werknemer, iets waar op de lange termijn werkgever en werknemer beiden bij gebaat zijn.

Wanneer een bedrijfsarts iets adviseert, wordt het een re-integratieverplichting. Betekent dit dat je het koste wat koste moet doen? Nee. Je mag er gemotiveerd van afwijken. Het doel is dat de werknemer zo snel mogelijk herstelt. Als dat op een andere manier lukt, prima. En in het geval van een mediation is het doel dat het conflict wordt opgelost. Dat kan via mediation, maar dat mag ook op een andere manier. Het is aan degene die mediation weigert, om een alternatief voor te stellen.

Wat gebeurt er als je mediation weigert na een advies van de bedrijfsarts?

Ten eerste staat het niet goed bij de rechter, zie hierboven. Maar er speelt nog iets mee. Wanneer een werknemer ziek is, moeten werkgever en werknemer zich aan de re-integratieverplichtingen houden. Stel, de werkgever weigert mediation na advies van de bedrijfsarts. Hij houdt zich dan niet aan de re-integratieverplichtingen. Dan legt het UWV na twee ziektejaren een loonsanctie op aan de werkgever. Dat betekent dat de werkgever nog langer het salaris van de werknemer moet doorbetalen. 

En hoe zit het dan bij weigeren mediation door de werknemer? In eerste instantie moet de werkgever er alles aan doen om de werknemer zich aan de verplichtingen te laten houden. Dat betekent dat wanneer de werknemer mediation weigert (en ook niet met een alternatief komt), de werkgever eerst met een loonopschorting moet dreigen en daarna ook een loonstop moet doorvoeren. De loonstop blijft staan totdat de werknemer wel aan mediation meedoet. Wanneer de werknemer mediation blijft weigeren, kan het UWV hem een WIA/ziektewet uitkering weigeren.

Maar dan is mediation dus wel verplicht?

Tja, zo kan het, in een arbeidsconflict, soms wel voelen. Door het advies van de bedrijfsarts zitten er ineens zeer negatieve gevolgen aan het weigeren van een mediation. Hier kun je nog wat meer lezen over vrijwilligheid in arbeidsmediation.

Onze tips zijn het volgende, wanneer je het gevoel hebt dat mediation verplicht is en je mediation niet kunt weigeren:

1. Stel een alternatieve manier voor om het conflict op te lossen: een simpel gesprek, een voorstel voor een beëindiging van het dienstverband, een gesprek met advocaten, of iets anders.
2. Vraag om een voorgesprek met de mediator. Hierin kun je een beetje vertrouwen krijgen in hoe de mediator te werk gaat en wat de opties zijn. Overigens zal de ander dan ook altijd zo’n voorgesprek krijgen.
3. Weet dat de meeste mediations slagen, ook wanneer partijen er van tevoren minder/geen zin in hadden.
4. Je kunt, wanneer de mediation eenmaal is begonnen, op elk moment de mediation eenzijdig beëindigen, zónder negatieve gevolgen (en zonder oplossing, helaas).

En wat moet ik doen wanneer de ander mediation weigert?

Het gebeurde vorige week weer. Wij spraken een werknemer die wanhopig opbelde: “Mijn werkgever weigert mediation! Wat moet ik doen?”. Ook voor deze situatie hebben we een aantal tips:

1. Blijf mediation voorstellen. Trek het voorstel niet in en blijf bereid tot mediation, ook op het moment dat het jou minder lijkt uit te komen. Vaak is het voorstellen van mediation zelf ook een zet geworden in het conflict-schaakspel. Dan stelt de één mediation voor en wijst de ander het uit principe af “want als het voorstel van jou komt, zal het wel niet goed zijn voor mij!”. Niet zelden horen wij van een werknemer dat de werkgever mediation weigert, om er na even doorvragen achter te komen dat de werknemer zelf een half jaar geleden ook mediation weigerde toen de werkgever het voorstelde. Een conflict, daar wil je niet in zitten…. Uiteindelijk is iedereen gebaat bij een oplossing.
2. Stel voor dat de ander een voorgesprek met de mediator heeft. Uiteraard krijg jij dat dan ook.
3. Laat de ander de mediator kiezen. 
4. Vraag de ander met alternatieve manieren om het conflict op te lossen te komen.

Vrijblijvend haalbaarheidsonderzoek

Result Mediation biedt gratis en vrijblijvend haalbaarheidsonderzoeken aan. Wij bekijken dan of in jullie situatie mediation zin heeft en hoe het het best kan worden aangepakt. De kans dat hierna de werknemer of de werkgever mediation weigert is een stuk kleiner. En wanneer het iets is waar je zelf voor kiest, is mediation ook niet meer verplicht. Soms lijkt mediation een beetje op de Belastingdienst: “leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker”. En een stuk goedkoper! Maar daarover later meer.