Result Mediation is Giving Back

Interview met Felix Merks

In de zomer van 2018 stapten Felix Merks en Elsbeth Snieders in het vliegtuig naar Georgië voor de aftrap van het Giving Back programma van Result Mediation. Nu, precies een jaar later, is het tijd om te reflecteren en inzicht te geven in hoe dit precies tot stand is gekomen. En natuurlijk hoe de eerste trainingsweek is verlopen. Felix maakt een wandeling langs de kust in Turkije wanneer we met hem spreken. Vol enthousiasme begint hij zijn verhaal.

“Ons Giving Back programma is ontstaan vanuit de diepe overtuiging dat wij de wereld iets mooier kunnen maken door organisaties én mensen beter met conflicten om te leren gaan. Toen ik Result Mediation (voorheen Result ADR) in 2003 oprichtte, was ik van mening dat mediation in Nederland naar een hoger plan getild kon worden. Mediation werd toen met name door éénpitters beoefend, het was niet echt een beroep.”

En zo geschiedde!

Met meer dan 1.000 opgeloste conflicten per jaar is Result Mediation uitgegroeid tot de grootste mediator van Nederland. In 2015 kregen zij het aanbod om een van de beste mediation opleidingsinstituten van Nederland, Van der Hoeven Nelissen, over te nemen. Het besluit om dit aan te nemen was niet direct gemaakt. “Er waren toen (en er zijn nog steeds) veel mediation opleidingsinstituten in Nederland. De vraag is dan: wil je nog meer mediators gaan opleiden, wetende dat er al veel capaciteit is?”, zegt Felix. “Vanuit de overtuiging dat wij met onze praktijkkennis veel kunnen toevoegen aan de opleiding, besloten wij er uiteindelijk toch voor te gaan. Ook beschouwen wij de opleiding breder dan sec mediators opleiden. Mediation- en onderhandelingsvaardigheden zijn voor iedereen belangrijk. Niet alleen voor mediators.”

In de praktijk blijkt dan ook dat slechts de helft van de mensen de opleiding volgt om daadwerkelijk mediator te worden. De andere helft gebruikt de vaardigheden om toe te passen in hun eigen beroepspraktijk. Denk aan managers, adviseurs, proces- en project begeleiders; ze hebben allemaal met verschillende belangen en conflicten te maken.

Schoenen als inspiratiebron

Felix: “Een tijdje terug was ik met mijn vrouw een weekend in Beiroet en werden wij door een student rondgeleid door de stad. Sinds de burgeroorlog in Libanon is Beiroet enorm gesegregeerd, waardoor allerlei grote problemen waar partijen elkaar voor nodig hebben – zoals waste management – volledig onopgelost blijven. Mij werd toen duidelijk: juist híer moeten mensen worden opgeleid, zodat zij in staat zijn hun conflicten aan te pakken.” Het idee van Giving Back werd deels gebaseerd op het concept van TOMS schoenen, die Felix droeg tijdens zijn rondleiding door Beiroet. ‘Met elke aankoop die je doet, helpt TOMS een mens in nood’, zo luidt de slogan van het schoenenmerk. “Het concept is ongelooflijk succesvol, waardoor ik dacht: kunnen we niet voor elke mediator die we betaald in Nederland opleiden, iemand in een post-conflictgebied gratis opleiden?”. Het antwoord op zijn ethische dilemma leek daar. In juni 2018 werd een groep alumni van verschillende democracy schools in Georgië uitgenodigd deel te nemen aan het eerste trainingsprogramma. Spannend!

Hoe zag die trainingsweek eruit?

“Elsbeth en ik waren al een keer in Georgië geweest voor een onderhandelingstraining, dus het gebied was niet nieuw voor ons. We reden vanuit Tbilisi een kleine drie uur richting de Russische grens, waarna we bij een soort conferentieoord in de bergen aankwamen. De vraag is dan natuurlijk wat voor groep je voor je krijgt en hoe het we het intensieve mediation trainingsprogramma gaat aanslaan. We hadden dit nog nooit gedaan in het buitenland en alles was nieuw.”

Het trainingsprogramma in Georgië was teruggebracht naar 14 dagdelen verdeeld over vijf dagen, waarbij de eerste tweeënhalve dag in het teken stond van theorie en het tweede gedeelte volledig werd ingezet voor interactieve rollenspellen. “We zijn erachter gekomen dat men snel tevreden is als men snapt hoe iets moet, maar dat het uitvoeren in de praktijk heel anders is. De meeste cursussen stoppen bij het snappen, maar het leuke is om de slag te maken van bewust onbekwaam naar onbewust bekwaam. Dit doen we in een enorme pressure cooker: in vijf dagen leren de deelnemers de kern van het mediationvak.”

Wat is de kern van mediation volgens jou?

“In principe hebben conflicten altijd dezelfde soort dynamiek. Mensen zijn mensen en gedragen zich op dezelfde manier. Met onze jarenlange ervaring in het oplossen van geëscaleerde conflicten hebben we veel nuttige ervaring opgebouwd waar je hen verder mee kunt helpen. Het belangrijkste is uiteindelijk dat je de deelnemers in korte tijd kunt leren constructief om te gaan met een conflict. Conflicten zijn heel normaal waar mensen samenwerken of – leven. De vraag is: hoe ga je hiermee om? Daar waar mensen met elkaar op de vuist gaan of op elkaar schieten is sowieso ruimte voor verbetering.”

Schieten dus. Heb je veel opmerkelijke dingen gezien?

“Wij leren de deelnemers de Harvard-methode van principieel onderhandelen aan. Eén van de vuistregels is dat je de persoon van het probleem moet scheiden, want als je van de persoon het probleem maakt, kun je het probleem enkel oplossen door de persoon weg te sturen of te verbannen. Om te laten zien hoe het dus niét moet, speelden we een video af van parlementariërs die met elkaar op de vuist gaan. “Dit is toch geen gevecht? Onze parlementariërs vechten veel beter”, werd er vervolgens door de deelnemers geroepen. Het is een vrij gehard volk dat gewend is fysiek geweld te gebruiken in conflicten. Dat soort opmerkelijke verschillen kom je dan toch tegen.”

Houd je er dan wel vertrouwen in dat mediation overal toepasbaar is?

“Er moet een zeker momentum zijn. Je kunt mediation in verschillende stadia toepassen. Als je er vroeg bij bent is het ideaal. In het heetst van de strijd is de polarisatie te groot en vind je geen draagvlak bij de achterban.” Meestal zoeken partijen pas naar mediation als ze moe gestreden zijn; als ze merken dat forceren averechts heeft gewerkt en ze het conflict achter zich willen laten.”

Ondanks grote culturele verschillen, werd de trainingsweek in Georgië heel goed ontvangen door de deelnemers. “Ze gingen er vol in en waren allemaal verschrikkelijk enthousiast”, laat Felix weten. De evaluatieformulieren lieten enkel 9’s en 10-en zien. “Als we dat soort scores terugkrijgen, dan weten we dat we iets bijbrengen waar ze écht iets aan hebben”. Na groot succes in Georgië, besloot Result Mediation daarop de volgende training op poten te zetten. Ditmaal in Myanmar.

Waarom Myanmar? Hoe selecteren jullie de landen voor het trainingsprogramma?

“Daarvoor hebben wij onze partner NIMD (voluit: Netherlands Institute for Multiparty Democracy). Zij zijn actief in een groot aantal voormalige conflictgebieden om daar de vorming van politieke partijen te steunen. Over het hele politieke spectrum, van uiterst links tot uiterst rechts. In veel gebieden valt of staat de politiek met één persoon. Komt die persoon te overlijden, dan valt alles weg en dat maakt een land enorm volatiel. Het NIMD is al jaren bezig om in dit soort landen stabiliteit te creëren en werkt daarvoor samen met Buitenlandse Zaken. Zij hebben in die landen democracy schools voor politici, waaraan wij onze opleiding kunnen aanbieden.”

“De country manager van het NIMD regelt de voorselectie. Zij kunnen namelijk garanderen dat de veiligheid van onszelf en de deelnemers gewaarborgd is. De kwaliteit van de deelnemer beplaat mede het succes van de training. Door de professionele en strakke organisatie van het IMD is het voor Result Mediation aantrekkelijk om de trainingen uit te voeren. Overigens zijn we nu ook in gesprek met het forum ZFD, een Duitse NGO. Zij zijn ook in veel landen actief, waaronder in Libanon. Binnenkort gaan we met hen in gesprek over de mogelijkheden voor het opzetten van een mediation trainingsprogramma in Beiroet.

Maar eerst Myanmar dus. Wat voor groep verwachten jullie?

“De deelnemers van onze training zijn politieke afgevaardigden van partijen waarvan de achterban onderling geregeld in gewapend conflict zit. In Myanmar zijn veel regio’s waar men echt open in conflict is. Het zou natuurlijk fantastisch zijn als we hen handvatten kunnen geven om met elkaar in gesprek te gaan en te blijven.”

Verwacht je grote verschillen ten opzichte van Georgië?

“Absoluut. Allereerst spraken ze in Georgië goed Engels, in Myanmar niet. We gaan daarom met simultane vertaling werken. Ik heb in Servië eerder een training gegeven met simultane vertalingen, een uitdaging maar het ging goed. Het is alleen echt anders. Met de rollenspellen kan dit nog interessant worden.”

En verder?

“Je hebt natuurlijk ook te maken met grote cultuurverschillen. De Aziatische cultuur is veel indirecter in hun communicatie. Ook zijn zij bezig met gezichtsverlies, waardoor zij het lastig vinden de waarheid te vertellen. Het wordt dus heel boeiend om te zien hoe we het conflict bespreekbaar gaan maken. Ik ben benieuwd!”

Blijft de opzet van de training wel hetzelfde?

“Ja, qua programma blijft het nagenoeg hetzelfde. We krijgen nu een groep van 24 man, dus er gaan vier mediators vanuit Result Mediation mee. Het praktijkgedeelte met rollenspel wordt uitgevoerd in subgroepen van 6 personen, die worden begeleid door één mediator en een tolk.”

Met Myanmar, Beiroet en een aantal andere uitgelijnde landen staan er weer enerverende weken op de planning. Maar terugkijkend op Georgië, hoe ziet het vervolg van zo’n intensieve trainingsweek er dan uit? Uiteindelijk moet nog blijken of de deelnemers ook in de praktijk in staat zijn hun bijgebrachte vaardigheden toe te passen.

Houden jullie na de training contact met de deelnemers?

“Een follow-up is absoluut belangrijk. Het NIMD heeft nauw contact met hun alumni en organiseert jaarlijks follow-up trainingen. Voor Georgië is dit nog niet gedaan, maar in principe is dit wel iets wat we aanmoedigen. Het forum ZFD werkt ook op die manier. Zij willen de deelnemers naderhand actief blijven coachen bij trajecten waar ze in verzeild raken. Deze coaching kunnen we prima op afstand via Skype calls verzorgen. Het zou zonde zijn als we de basis weg laten glijden.”

Wat zijn jullie toekomstplannen met het Giving Back programma?

“We zijn druk bezig om meer van onze mediators te betrekken in het programma. We gaan in september met z’n vieren naar Myanmar. Uiteindelijk willen we een goede groep mediators opgeleid hebben waarmee we impact kunnen hebben.

En jouw persoonlijke ambitie is?

Een zo groot mogelijke bijdrage leveren aan het conflictbekwaam maken van belangrijke stakeholders in (post)conflictgebieden.Ik woon zelf in Ankara en het is mij opgevallen dat de VN hier met verschillende organisatie onderdelen actief is in verband met de problematiek in Syrië. Deze  functioneren intern vaak moeizaam en werken elkaar soms zelfs actief tegen. Je kunt grote impact creëren door de werksfeer in dergelijke samenwerkingen aan te pakken en te verbeteren. Het gaat ons uiteindelijk om het conflictbekwaam maken van internationale organisaties en politici in conflictgebieden. “

“Wij hebben het laatste jaar met onze aanpak enkele grote internationale organisaties geholpen en die diensten uitbreiden naar meer organisaties is voor nu een realistische ambitie. Over vijf jaar? Wij zijn ambitieus en ondernemend. Moeilijk om precies aan te geven, maar we willen als organisatie groeien en meer mensen en organisaties conflictbekwaam maken.”