Een mediation met de gebroeders Klokkenmakers
Het eerste wat me opviel was de afstand van 10 meter die de broers in hadden genomen in de wachtkamer. Er werd niet naar elkaar gekeken, geen handen geschud. Stuurse blikken. Hoe ga je hier als mediator mee op? Lees het volledige verhaal.
Meteen discussie
Nadat ik het proces van mediation heb uitgelegd ontstaat bij het doornemen van de mediationovereenkomst, waarin de vrijwilligheid, de vertrouwelijkheid en de verdeling van de kosten wordt omschreven, al direct discussie. Het eerste half uur wordt gevuld met discussie, waarin de broers elkaar allerlei beschuldigingen naar het hoofd slingeren. Wie heeft de schuld van het conflict en wie moet er dus betalen. Nadat ik uitleg hoe mijn ervaring is met de verdeling van de kosten tussen werkgever en werknemer, waarbij meestal de werkgever 100% van de kosten voor haar rekening neemt, wordt in dit geval overeengekomen dat de werknemer-broer 15% meebetaalt.
Twee verhalen
Na het ondertekenen van de mediationovereenkomst wordt na elkaar verteld hoe het zover gekomen is dat er een mediator nodig is om nog met elkaar aan tafel te kunnen zitten.
De werkgever, John, heeft door hard werken reeds 15 jaar een specialistisch goedlopend klokkenreparatiebedrijfje en winkel opgezet met enkele medewerkers. Sinds 8 jaar heeft hij zijn broer Kees als reparateur in dienst. De eerste jaren ging dit goed. Echter de persoon Kees is een probleem, aldus John: “Kees is jaloers als ik iets moois voor mezelf koop, een auto of zo. Hij gaat dan nukken, zegt niks meer. Ik help hem en hij gedraagt zich als een ondankbare hond. Als ik hem vraag om de werkplek een beetje schoon te houden, krijg ik te horen dat ik zelf maar moet gaan vegen. Hij is een goede vakman maar wel lomp, als iemand vraagt om even tussendoor naar een klokje te kijken, dan verrekt ie dat. En nu is hij ook nog thuis gaan zitten op mijn kosten, terwijl hij niks mankeert.”
Kees ontploft direct op dit verhaal door aan te geven dat hij overspannen thuis zit en wanneer hij John nu voor de wielen zou krijgen, hij gas zou geven. Nadat hij heftig alle beschuldigingen van de hand heeft gewezen en daar zijn eigen versie van heeft verteld, zegt Kees tegen John: “Jij loopt als een commandant rond en hebt niet eens in de gaten dat we jou achter je rug uitlachen om dat belachelijke gedrag van jou. Jij denk dat alles in de soep loopt zonder jou als jij er even niet bent.”
Oude patronen
Op mijn vraag of er ook periodes zijn geweest dat het wel goed verliep tussen beide broers wordt door John verteld dat ze een vader hebben gemist, uit een liefdeloos nest komen en dat hij als oudste broer zijn jongere broer opgevangen heeft. Kees vertelt echter dat hij helemaal ziek is van het gekleineer en getreiter van zijn oudere broer. “Ik ben altijd de mindere en niks waard in jouw ogen. Je behandelt mij als een klein kind. Dat is al vanaf onze kindertijd.” Dit alles gepaard gaande met vingerwijzen en heftige gebaren.
Na uitleg, aanwijzingen over de wijze waarop constructiever met elkaar gepraat kan worden en sturing van mijn kant op gedragscorrectie wordt de kern van de problematiek steeds duidelijker. Doorvragend naar beide belevingen van de geschiedenis en de wijze van omgaan met elkaar, wordt duidelijk dat er vastgeroeste familiepatronen zitten die als een rode draad steeds terugkomen in de samenwerking. Dit uit zich in irritaties en spanningen in de dagelijkse samenwerking. John, het rustige beheerste type, stelt zich bevoogdend, betweterig en beschermend op. Kees, het explosieve emotionele type, voelt zich klein gehouden en minderwaardig behandeld en dat uit zich door terugtrek-gedrag. John echter, ziet dit als weigerachtig gedrag en reageert dan dwingend op taken die Kees moet uitvoeren. Voor beiden wordt duidelijker dat er bij kleine voorvallen misvattingen en verkeerde interpretaties zijn ontstaan, doordat er geen rechtstreekse open communicatie is geweest.
Emotie
Nadat dit patroon voor beide broers duidelijker is geworden, wordt door de broers gezegd dat dit dan wel zo kan zijn, maar dat er nog absoluut geen vertrouwen is dat dit in de toekomst anders zal gaan. Op mijn vraag hoe ze de mediation tot nu toe ervaren geven beiden aan zich gehoord te voelen, maar wordt door Kees direct toegevoegd: “Ik voel me nu wel rustiger maar als ik dadelijk samen met John de lift in moet, dan weet ik niet of we heelhuids beneden aankomen. Zo boos ben ik eigenlijk nog.”
Nadat ik heb samengevat hoe het proces tot nu toe verlopen is, hoe de situatie op dit moment is en bij beide broers de vraag voorleg hoe ze verder willen in de aanpak van het geschil wordt gezegd dat ze het voor deze bijeenkomst wel genoeg vinden en de volgende keer verder willen praten. Er worden vervolgens tussentijdse afspraken gemaakt die door mij in een verslag worden opgenomen. Kees wordt tot de volgende bijeenkomst vrijgesteld van werk met doorbetaling van salaris. Kees gaat vanuit huis enkele klokken repareren. Tussentijds zullen de broers zich onthouden van brieven, e-mails en telefoontjes aangaande het conflict.
Zonder elkaar een hand te geven vertrekken de broers na elkaar.
De volgende bijeenkomst
In de 2e bijeenkomst wordt bij aanvang teruggeblikt op de vorige bijeenkomst. De afspraken zijn nagekomen. Kees maakt een rustiger indruk. Van Johns gezicht valt weinig af te lezen. Terugblikkend geven beiden aan een positief gevoel te hebben op de vorige bijeenkomst maar nu wel een oplossing te willen bereiken.
Voor John is het belangrijk dat hij op korte termijn zijn klokken-specialist (‘niet te vinden want zeer specialistisch werk’) terug krijgt, zijn broer bij familiebijeenkomsten als broer tegemoet kan treden en dat het veelvuldig ziekteverzuim van de afgelopen jaren doorbroken moet worden. Kees geeft aan dat hij het belangrijk vindt om zich psychisch sterk te (blijven) voelen, werk als klokkenspecialist uit te kunnen blijven oefenen (‘het enige waarvoor hij geleerd heeft’) en inkomen te houden.
Doorbraak
Na expliciet op een flap-over deze punten genoteerd te hebben, geef ik aan dat er binnen mediation bindende afspraken gemaakt kunnen worden. Wel is het van belang, zo leg ik uit, dat degenen die deze afspraken maken, achter deze afspraken kunnen staan. Op mijn vraag aan beiden wat er voor nodig is om weer tot elkaar te komen geeft Kees aan een oplossing bedacht te hebben: hij wil een eigen bedrijf starten als klokkenreparateur(geen winkel) en als freelancer voor John werken. In dat geval voelt hij zich los van zijn broer en heeft toch werk.
John geeft aan wel mee te willen denken in dit idee, maar, zo geeft hij aan “dan moeten we wel normaal met elkaar kunnen omgaan” . Kees beaamt dit. Nadat ik de navolgende gespannen stilte even heb laten voortduren stel ik voor dat er dan maar eens begonnen moet worden met de normale omgangsregels. Wederom een zwijgende reactie. Uiteindelijk zegt John geëmotioneerd “Kees, wat moet ik dan doen? Ik heb jou blijkbaar op de huid gezeten en ik zal proberen dat anders te doen.” Kees kijkt John zwijgend aan en straalt onmacht uit. Ik zeg tegen John “hoor ik je een excuus tegenover Kees maken? Doe dat dan duidelijk naar Kees.” John maakt vervolgens letterlijk zijn excuus waarop Kees duidelijk aangedaan reageert. Met tranen in zijn ogen zegt hij “dan hoop ik dat het vanaf nu anders gaat tussen ons.” Ik zeg tegen Kees “hoor ik je zeggen dat je de excuses van John aanvaardt? Het is ook aan jou daar duidelijk in te zijn”. Waarop Kees vervolgens John aankijkt en geëmotioneerd aangeeft zijn excuses te aanvaarden. Nadat ik beiden uitgenodigd heb deze wederzijdse toenadering te bezegelen met een handdruk, overbruggen ze letterlijk de tafel.
Oplossing
Vervolgens wordt in een duidelijk positievere sfeer gewerkt aan het tot stand brengen van een vaststellingsovereenkomst. Zo wordt overeengekomen dat er gestreefd wordt over een half jaar de arbeidsovereenkomst met wederzijds goedvinden te ontbinden mits Kees het in deze periode lukt om voldoende werk te genereren om als zelfstandige te kunnen overleven. Er worden administratieve afspraken gemaakt. Er worden afspraken gemaakt over de werkhervatting en last but not least afspraken over omgangsregels. Ook wordt een clausule opgenomen dat bij hernieuwde geschillen getracht wordt deze met behulp van de mediator aan te pakken.
Bij vertrek zie ik beiden gezamenlijk in de lift stappen.
