Wijzigingen Arbowet

Op 24 januari 2017 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel voor de wijzigingen Arbowet aangenomen. De wijzigingen zullen in de loop van dit jaar worden doorgevoerd.

Oorsprong

In 2014 kwam de Sociaal Economische Raad (SER) met een advies ‘Betere zorg voor werkenden’. Hier is de samenvatting daarvan. In dit  advies signaleert de SER een aantal knelpunten:

• Onvoldoende samenwerking tussen de bedrijfsarts en de reguliere zorg.
• Een tekortschietend vertrouwen in de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts.
• Het onvoldoende herkennen en melden van beroepsziekten.
• Tekortschietende instroom in de opleiding tot bedrijfsarts.
• Onvoldoende aandacht voor preventie.

De SER geeft ook een aantal adviezen voor mogelijke oplossingsrichtingen. Hierin is de SER wel verdeeld. Een deel pleit voor (het in stand houden van) marktwerking: werkgevers zijn en blijven eindverantwoordelijk en bepalen zelf hoe zij hun bedrijfsgezondheidszorg vormgeven. Een ander deel van de SER pleit voor meer overheidsbemoeienis: sector gebonden zorg, ‘empoweren’ van werknemers.

Doel

Het doel van de wijziging is om de (perceptie van de) zelfstandigheid van de bedrijfsarts te versterken, het herkennen en melden van beroepsziekten te verbeteren, werknemers meer te betrekken bij de arbodienstverlening en meer nadruk te leggen op preventie.

In de gewijzigde wet worden slechts drie van de vijf knelpunten aangepakt. Het is vooral jammer dat de samenwerking tussen de bedrijfsarts en de reguliere zorg niet verder uitgewerkt wordt. In mediations komen wij regelmatig situaties tegen waarin een werknemer en een werkgever vastzitten tussen het advies van de bedrijfsarts en het advies van de behandelaars van de werknemer in de reguliere zorg.

Zelfstandigheid bedrijfsarts

Op een aantal manieren probeert de wetgever de bedrijfsarts zelfstandiger te maken. Hierbij is ook aandacht voor de perceptie van de werknemer: hoe zorg je ervoor dat de werknemer ook het gevoel heeft dat de bedrijfsarts zelfstandig is.

• Een van de belangrijkste wijzigingen is dat een werknemer altijd een second opinion van een andere bedrijfsarts mag aanvragen. Bedrijfsartsen moeten dit verzoek in beginsel honoreren, tenzij er zwaarwegende argumenten zijn om het verzoek niet in te willigen. Arbodiensten en zelfstandige bedrijfsartsen sluiten contracten met andere dienstverleners zodat zij de second opinion kunnen uitvoeren.
• Werknemers hebben directe toegang tot een open spreekuur (een ‘arbeidsomstandigheden spreekuur’) van de bedrijfsarts.
• De bedrijfsarts moet iedere werkplek kunnen bezoeken.
• Werkgevers moeten een ‘basiscontract arbodienstverlening’ afsluiten.

Herkennen en melden van beroepsziekten

• In het basiscontract moeten afspraken worden gemaakt over de manier waarop de bedrijfsarts deze meldt.
• Wanneer beroepsziekten niet worden gemeld, kan de werkgever, de bedrijfsarts of de arbodienst gesanctioneerd worden.

Betrekken werknemers

Er komt een grotere rol voor vertegenwoordigingsorganen (OR of PVT) en voor individuele werknemers. De medezeggenschapsorganen moeten door scholing of door een adviseur te raadplegen meer inzicht krijgen in hun aansprakelijkheden.

• De OR of PVT krijgt instemmingsrecht bij het aanstellen van de deskundig medewerkers of externe deskundigen die de werkgever aanstelt voor bijstand bij de naleving van de Arbowet.
• Werknemers hebben altijd direct toegang tot de bedrijfsarts.
• Arbodiensten moeten direct samenwerking en ondersteuning verlenen aan de medewerkers van de werkgever die hem bijstaan bij het uitvoeren van de Arbowet.

Preventie

Zowel de SER als de wetgever wil meer nadruk op het voorkomen, in plaats van het genezen. Dit lijkt te zijn vormgegeven door:

• Meer macht voor de werknemers: meer zeggenschap, laagdrempeliger toegang tot de bedrijfsarts.
• Zorgen dat beroepsziekten altijd herkend en gemeld worden (waardoor anderen niet ook ziek worden).
• De bedrijfsarts een preventieve adviesrol te geven.

Resultaat

Er is door de wetgever een beetje van alles gehaald uit de adviezen van de SER. Ongetwijfeld zullen de werkgevers vinden dat dit te veel administratieve druk legt op hen en zullen de werknemers vinden dat de bescherming niet ver genoeg gaat. De wetgever heeft ingezet op het uitbreiden en versterken van de procedurevoorschriften. Er kunnen (meer) sancties worden opgelegd bij het niet nakomen van de procedures. Dit is secundair beleid: er wordt niet beoordeeld of iemand zich als goed werkgever of werknemer gedraagt, maar of de juiste instituten in het leven zijn geroepen en gebruikt. Het voordeel hiervan is dat het objectief te testen is, het nadeel is dat je maar een beperkte resultaatsgarantie hebt. Een werkgever kan alles volgens de wet doen, maar toch een enorm hoog verzuimpercentage hebben.

Volgens recent onderzoek is ongeveer een derde van het verzuim psychisch verzuim. Stress, burn-out, al dan niet gepaard met een direct conflict. Deze wetswijziging draagt wellicht bij aan eerdere erkenning hiervan (bezoek aan bedrijfsarts) maar op geen enkele manier aan het oplossen hiervan. Bedrijfsartsen krijgen geen nieuwe handvatten voor die situaties, werkgevers worden niet gestimuleerd om dit te (h)erkennen, werknemers komen nog steeds vast te zitten tussen adviezen uit de reguliere zorg en de arbeidsdeskundige zorg. Tegelijkertijd zullen kleine werkgevers weer meer regeldruk omtrent hun personeel ervaren, iets dat zelden leidt tot meer wederzijds begrip en ruimte.